Archiwa 2022

23 maja 2022

Pierwsze spotkanie z łęczycką młodzieżą

Uczniowie Zespołu Szkół im. Jadwigi Grodzkiej i Liceum Ogólnokształcącego im K. Wielkiego przystąpili do udziału w projekcie „4 kultury – odNOWA pamięci 0.2.” pamiętając o tym, że Łęczyca rozwijała się dzięki zaangażowaniu Polaków i Żydów, następnie również Niemców i zaborców – Rosjan. Katarzyna Tośta – koordynatorka projektu – przybliżyła słuchaczom, w jaki sposób o duchu konkretnej nacji mówią budynki użyteczności publicznej, język czy muzyka, a dalej wskazała na ciągłość i znaczenie 4 kultur z uwzględnieniem religii, obrzędowości, języka, architektury, sztuki sakralnej i sepulkralnej, a także w jaki sposób wzajemnie się przenikały i uzupełniały. Natomiast w szczegółach, jak to było widoczne w życiu i twórczości artystów z województwa łódzkiego opowiedział Maciej Cholewiński – adiunkt w Muzeum Sztuki w Łodzi. Swoją opowieść wywiódł między innymi na przykładach obrazów Władysława Strzemińskiego (Polaka), Karola Hillera (Niemca), Jankiela Adlera (Żyda) oraz rzeźb Rosjanki Katarzyny Kobro, które znajdują się w Muzeum Sztuki w Łodzi.


23 maja 2022

Naród żydowski – jego religia, kultura i tradycja

O tym, jak wciąż żyją ortodoksyjni Żydzi opowiedział – Symcha Keller – polski chazan, kantor i rabin. Mężczyźni w trakcie modlitwy używają tefilin – dwie niewielkie, czarne, otwierane szkatułki skórzane o kształcie sześcianu. Umieszcza się w nich zwitki pergaminu z wypisanymi ręcznie przez sofera cytatami z biblijnej Księgi Wyjścia (13,1–10 i 11–16) i Powtórzonego Prawa (6,4–9 i 11,13–21): „Weźcie przeto sobie te moje słowa do serca i duszy. Przywiążcie je sobie jako znak na ręku. Niech one będą wam ozdobą między oczami. Nauczcie ich wasze dzieci, powtarzając je im, gdy przebywacie w domu, gdy idziecie drogą, gdy kładziecie się i wstajecie“. Przy modlitwie okrywają się tałesem – to czworokątny płat tkaniny wełnianej lub jedwabnej, zakończony na 4 rogach frędzlami (zwanymi cyces, hebr. cicit), z atarą na dłuższym boku i naszytymi niekiedy 2 czarnymi pasami; przyjął się także zwyczaj chowania w tałesie zmarłych mężczyzn. W trakcie spotkania rabin zaprezentował również szofar –instrument o charakterze liturgicznym, który dla nawiązania do historii ofiarowania Izaaka przez Abrahama, był wykonywany z rogu baraniego. Tradycyjny strój żydowskich chasydów, na który składa się między innymi chałat i sztrajmł noszony podczas szabatu oraz świąt, wywodzi się ze staropolskiego stroju szlacheckiego. W trakcie spotkania rabin zaprezentował również szofar –instrument o charakterze liturgicznym, który dla nawiązania do historii ofiarowania Izaaka przez Abrahama, był wykonywany z rogu baraniego.


13 czerwca 2022

Łęczyca pod fasadą

Łęczycka młodzież dzięki spacerowi z dr Anną Nierychlewską – specjalizującą się w archeologii nowożytnej i współczesnej miast środkowej Polski – zapoznała się z tym, co wielokulturowe w architekturze ich miasta. W wycieczce wzięła również udział Olga Kurowska – dyrektor Domu Kultury w Łęczycy. Zwiedzanie rozpoczęło się od ul. Jana Pawła II, przy której jeszcze przed II wojną światową znajdowała się Wielka Synagoga. Idąc dalej na wschód uczestnicy spaceru zobaczyli dom wybudowany jako Mała Synagoga, w której mieściły 3 chedery (szkoły), mykwa (łaźnia żydowska) oraz mieszkanie rabina Łęczycy. Uczniowie dowiedzieli się gdzie stała cerkiew oraz w jaki sposób chowana była ludność prawosławna.


10 października 2022

Jak odróżnić prawosławie od grekokatolicyzmu?

Gościem Domu Kultury w Łęczycy był ksiądz Vasyl Berkyta – proboszcz Parafii Ofiarowania Pańskiego w Łodzi (kościół greckokatolicki, bizantyjsko-ukraiński), który wygłosił barwnie ilustrowany wykład o bogactwie tradycji kościoła prawosławnego. Prowadzący omówił również zagadnienie wielkiej schizmy i strukturę hierarchii kościoła prawosławnego. Następnie przybliżył zagadnienie obrzędowości prawosławia ze szczególnym uwzględnieniem budowy świątyń, pisania ikon, liturgii oraz całego roku liturgicznego.

Cerkiew, chram – to miejsce, w którym wszystko ma pewien znak czegoś niewidzialnego. Gdy wchodzimy do cerkwi, zawsze podążamy w stronę wschodu, skąd przyszedł Jezus Chrystus. Wschód – to światło Chrystusa, zachód symbolizuje ciemność. W chramach nie ma instrumentów, organów, które słyszymy na co dzień w parafiach rzymsko-katolickich. Cała liturgia jest śpiewana, nic nie jest czytane i to nadaje mszy niepowtarzalnego charakteru.


11 października 2022

Protestanci w Łęczycy i regionie łódzkim

Jan Cieślar – biskup Diecezji Warszawskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego wygłosił wykład dla

Uczniów Zespołu Szkół im. Jadwigi Grodzkiej i Liceum Ogólnokształcącego im K. Wielkiego. Swoją opowieść zaczął od początków chrześcijaństwa. Kolejnym zagadnieniem reformacja i oblicze Europy po reformacji oraz protestantyzm w Polsce, aż wreszcie Kościół Ewangelicko-Augsburski na świecie i w Polsce. Następnie przybliżył zagadnienie ewangelicyzmu regionu łódzkiego związanego z osadnictwem niemieckim podkreślając wkład Niemców w życie gospodarcze i kulturalne oraz rozwój opieki medycznej. Wszystko to, by opowiedzieć o historii i współczesności ewangelików ziemi łęczyckiej. Biskup na zamknięcie swojej prelekcji skupił się na czasach obecnych i nawiązał do życia w środowisku wielokulturowym i wielowyznaniowym.


11 października 2022

Wycinanka. Mizrach. Graffiti

Łęczycka młodzież zebrała się w Domu Kultury, by wziąć udział w zajęciach poświęconych street artowe inspirowanemu tradycyjną wycinanką żydowską i ludową. Spotkanie rozpoczęła część teoretyczna, w trakcie której Michał Arkusiński przybliżył historię graffiti sięgającą lat 60. i 70. XX wieku w Nowym Jorku, poprzez wyłonienie się street artu, po współczesność ze szczególnym uwzględnieniem Banksy’ego i jego szablonów. Kolejnym wątkiem była historia polskiej sztuki ulicy z jej początkiem w latach 80. i szablonem związanym z opozycją antykomunistyczną. Następnie biorący udział w warsztatach powrócili do głównego wątku projektu, a mianowicie do tradycyjnej sztuki żydowskiej, a w tym wypadku wycinaki zwanej „mizrach” w języku jidysz w powiązaniu z tradycyjną wycinanką ludową.

Technika powstawania wycinanki, a szablonu praktycznie niczym się nie różni, ponieważ szablon jest wycinanką w negatywie. Michał Arkusiński czuwał, by jego młodzi podopieczni dobrze przygotowali się do tego działania. Potem pokazał, w jaki sposób wykorzystać możliwości, które daje farba w aerozolu. Finałem zajęć było odbicie własnoręcznie wykonanych szablonów oraz ich zaprezentowanie na wystawie w Domu Kultury.


13 października 2022

Żydowska sztuka sepulkralna

Na zakończenie projektu „4 kultury – odNOWA pamięci 0.2.” w Domu Kultury w Łęczycy przyjechała pomysłodawczyni i koordynatorka przedsięwzięcia – Katarzyna Tośta i opowiedziała o symbolice i formie żydowskiej sztuki nagrobnej. Zaczęła od obyczajów związanych z pochówkiem i działalnością świętych bractw, by przejść do form żydowskich nagrobków takich jak: macewa, sarkofag i ohel. Przedstawiła tematykę wielkomiejskich nagrobków i mauzoleów jako świadectwo akulturacji i przejmowania chrześcijańskiej tradycji sepulkralnej. Dalej omówiła formy dekoracyjne nagrobków i ich symbolikę związaną z religią i pozostałe motywy. Częste są też przedstawienia animalistyczne, mogą być nawiązaniem do biblijnych symboli plemion Izraela, jak też odnosić się do imienia zmarłej osoby. I tak: lew – oznacza imię Arie, Lejb, Leon; jeleń – imię Cwi, Hirsz; niedźwiedź – imię Dow, Ber, Bernard; wilk – imiona Zew, Wolf, Beniamin; owca – imiona Rachela, Rebeka; gołąb – imiona Taube lub Jona; ptak – imiona Cipora, Fejgl. Przedstawienia zwierząt mogą też odnosić się do cech zmarłego, w myśl cytatu z Miszny, mówiącego: „Bądź śmiały jak lampart, lekki jak orzeł, rączy jak jeleń, silny jak lew do wypełnienia woli Ojca twego, który jest w niebie”.


28 października 2022

Relikty dawnych społeczności w przestrzeni miejskiej

Inauguracyjny wykład projektu „4 kultury – odNOWA pamięci 0.2.” w Szkole Podstawowej im. Juliana Tuwima w Różycy przeprowadziła dr Anna Nierychlewska, która opowiedziała w jaki sposób o duchu nacji mówią budynki użyteczności publicznej. Za przykład posłużyła jej architektura miast województwa łódzkiego, które rozwijały się dzieci zaangażowaniu Polaków, Niemców, Żydów i Rosjan, ze szczególny wyróżnieniem pobliskich Różycy Koluszek i Tomaszowa Mazowieckiego. Prowadząca prelekcje skupiła się na świątyniach, a w tym charakterystyce synagog cerkwi i kościołów ewangelickich, cmentarzach, domach mieszkalnych, willach, szkołach i szpitalach, a także fabrykach oraz budynkach użyteczności publicznej. Prezentację dopełniła podstawowymi faktami historycznymi z życia wielokulturowych społeczności.


4 listopada 2022

Za bramą „domu życia” – symbolika i formy żydowskiej sztuki nagrobnej

Młodzież z Różycy wysłuchała prelekcji dr Irminy Gadowskiej, która przybliżyła żydowskie obrzędy pogrzebowe. Tłem wykładu była bogato ilustrowana prezentacja przybliżająca ceremonie żałobne za pomocą mniej i bardziej znanych obrazów, a także przykładowych fotografii żydowskiej sztuki sepulkralnej.

Najczęstszymi przedstawieniami znajdującymi się na macewach są te, które dotyczą religijności zmarłego, a także jego miejsca w społeczności. Do tych motywów należą:

– dłonie ujęte w geście kapłańskiego błogosławieństwa. Znajdują się na nagrobkach osób z rodu kapłanów (kohenów),

– otwarta szafa wypełniona książkami to symbol rabina lub człowieka,

– korona symbolizuje zarówno Torę, może więc znajdować się na grobie pobożnego mędrca lub rabina,

– świece najczęściej występują na grobach kobiet, gdyż do ich obowiązków religijnych należy zapalanie i błogosławienie świec w wieczór szabatu. Złamane świece, pochodnie pochylone w dół to symbol śmierci.

Obok tych realnych zwierząt na macewach występują istoty mityczne. Skrzydlate gryfy, orły są związane z pojęciami potęgi Boga, często przedstawiane są w pozycji heraldycznej, wspierając się o otwarte księgi, korony, zwoje Tory lub kartusze z inskrypcjami. Ptaki symbolizują również duszę ulatującą do nieba.


8 listopada 2022

Spotkanie z rabinem

Symcha Keller w trakcie zajęć z uczniami z Różycy omówił podstawowe zasady religii i kultury żydowskiej. Znaczną uwagę poświecił obrzędowości powiązanej z następującymi świętami:

– Szabat (najważniejsze ze świąt),

–Nowy Rok, Dzień Pojednania, Sukkot, Simchat Tora (radość Tory),

– Święta Pielgrzymkowe,

– Półświęta i posty.

Swoje spotkanie, które zaciekawiło młodzież spuentował trzema kluczowymi pytaniami:

– Z jakiego miejsca Żydzi przybyli do Polski ?

– Podaj trzy żydowskie imiona, męskie i żeńskie.

– Ilu Żydów mieszkało w Polsce przed II wojną światową, a ilu w Koluszkach ?

Za dobre odpowiedzi by nagrody z postaci płyt z muzyką klezmerską.


15 listopada 2022

Ewangelicyzm regionu łódzkiego

O kościele Ewangelicko-Augsburskim i ewangelicyzmie regionu łódzkiego opowiadał Jan Cieślar biskup Diecezji Warszawskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, proboszcz Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Św. Piotra i Św. Pawła w Pabianicach wSzkoły Podstawowej im. Juliana Tuwimaw Różycy. Pastor swoje spotkanie z młodzieżą rozpoczął od przybliżenia historii osadników niemieckich na ziemi łódzkiej. Podkreślił jak duży był wkład Niemców w życie gospodarcze i kulturalne, a także w rozwój opieki medycznej. Ksiądz wiele swojego czasu poświęcił przybliżeniu  historię i współczesności Parafii Ewangelickiej w pobliskim Tomaszowie Mazowieckim.


15 listopada 2022

Spotkanie z księdzem Vasylem Berkytą

Kościoły greckokatolickie należą do katolickich kościołów wschodnich i stanowią część kościoła katolickiego. Grekokatolicy żyją w jedności z papieżem, natomiast wszystkie obrzędy sprawują zgodnie z wyznaniem prawosławnym. Wspólny dla kościołów greckokatolickich jest obrządek bizantyjski, który ma wiele odmian. Wspólna jest też tradycja, która jest zbieżna z tradycją prawosławną, w pełni jednak zgodna z nauką kościoła łacińskiego

Ksiądz Vasyl Berkyta rozmawiał z uczniami także o cerkwi, o jej budowie, znaczeniu ikon, ikonostasie, o antyminsie, bez którego w kościele wschodnim nie odprawimy liturgii.


16 listopada 2022

Sztuka regionu łódzkiego nie tylko początków XX wieku

Uczniowie siódmej klasy Szkoły Podstawowej w Różycy wzięli udział w podwójnym wykładzie Macieja Cholewińskiego z Muzeum Sztuki w Łodzi o sztuce artystów, którzy związani byli z szeroko pojętą – wedle słów prowadzącego – „naszą okolicą”, czyli Województwem Łódzkim. O twórcach, którzy reprezentowali cztery narodowości: polską, żydowską, niemiecką i rosyjską, i którzy reprezentowali różne podejścia do twórczości; jedni opowiadali się za „konserwatywnym” opowiadaniem świata, inni za „nowoczesnym”. Naturalnie, po latach okazało się, że wzajemnie się uzupełniali.


22 listopada 2022

Między wycinanką a szablonem

W trakcie zajęć uczniowie z Różycy usłyszeli, że graffiti i sztuka ulicy, którymi wielu z nas dzisiaj się inspiruje, w bardzo dużym stopniu wpłynęły na sztukę. Kultura ludowa czy tradycyjna sztuka żydowska krzyżują się z kulturą miejską. Wiele ciekawych projektów można stworzyć na podstawie szablonów. Michał Arkusiński w trakcie zajęć wykorzystał szablon inspirowany zarazem ludowymi wycinanki ziemi łódzkiej jak i mizrach – tradycyjnymi wycinankami żydowskimi. Motywy na tych wycinankach nie były dla uczestników zaskoczeniem, gdyż w większości są tożsame z żydowskimi symbolami sepulkralnymi. Są to motywy często animistyczne, przedstawienia menory, tablic Mojżeszowych czy Gwiazdy Dawida.

W pracach wykonanych na warsztatach młodzież zmagała się z materią szablonu i obsługiwaniem puszki spreju, którego oparami pełna była cała sala.


1 grudnia 2022

Aplikacje

Przedstawiamy dwie aplikacje na urządzeni mobilne, które są efektem projektu „4 kultury – odNOWA pamięci 0.2.” zrealizowanego przez Fundację Monumentum Iudaicum Lodzense. Jego celem było podniesienie świadomości na temat historycznych i społeczno-kulturowych uwarunkowań sztuki oraz kształtowanie otwartych, twórczych i świadomych własnej tożsamości młodych mieszkańców Łęczycy i Różycy.

Aplikacje działają jak przewodnik po Łęczycy i Tomaszowie Mazowieckim. Pozwalają poznawać ich zabytki, które uwidaczniają koegzystencję wielu nacji.

Łęczyca


Tomaszów Mazowiecki